DOBRE PRAKTYKI

Fundusze dobrze wykorzystane

Nowe życie zamku

Przetrwał ponad sześć wieków. Dzięki funduszom europejskim przedłuży swą świetność – wprawdzie nie jako twierdza obronna, lecz siedziba Muzeum Warmii i Mazur. Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie zyskuje nowe życie.

Wybudowany w XIV w. zamek stanowił siedzibę administratora dóbr ziemskich kapituły warmińskiej. Najsławniejszym administratorem, pełniącym obowiązki w latach 1516-1520 był Mikołaj Kopernik. Na zamku w Olsztynie Kopernik pozostawił tablicę astronomiczną – jedyny zachowany przyrząd obserwacyjny. Wsławił się także przygotowaniem obrony Olsztyna przed atakiem wojsk krzyżackich. By zdobyć dodatkowe fundusze na rewitalizację zamku, mieszczące się tu Muzeum skorzystało ze wsparcia z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013.

Prace poprzedzone badaniami

Prace rewitalizacyjne zmierzające do przywrócenia dawnej świetności zamku olsztyńskiego to proces wieloetapowy. Pierwsze działania rozpoczęły się w roku 2008 i do końca 2014 r. objęły kolejno: konserwację baszty okrągłej (2008), modernizację instalacji elektrycznej oraz sieci zasilania (2008-2012), konserwację wschodniej elewacji szczytowej skrzydła południowego, w tym rekonstrukcję malowanej dekoracji maswerkowej w płycinach szczytu (2009), remont dachu skrzydła północnego (2010), wykonanie schodów drewnianych do piwnic w skrzydle północnym (2010/2011).

Działania przeprowadzone w latach 2013-2014 były możliwe dzięki projektowi „Rewitalizacja zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie”, zrealizowanemu przy udziale dotacji z RPO (ponad 3,4 mln zł). – Realizując projekt dofinansowany ze środków unijnych, udało się nam przeprowadzić prace konserwatorskie przy murach obronnych północnym i zachodnim oraz wykonać odwodnienie międzymurzy. Wykonaliśmy remont dachu skrzydła południowego ze wzmocnieniem gruntu pod ścianą dziedzińcową tego skrzydła. Zmodernizowaliśmy instalację oświetleniową na poddaszach obu skrzydeł gotyckich oraz zamontowaliśmy nowe oprawy oświetleniowe w piwnicach. Przeprowadziliśmy konserwację zachodniej elewacji szczytowej skrzydła północnego. Wyremontowaliśmy schody prowadzące z dziedzińca na międzymurze zachodnie – wymienia Elżbieta Jelińska, dyrektor Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Działania realizowane na międzymurzu w otoczeniu średniowiecznych murów cieszą się dużym zainteresowaniem, a zakupione w ramach projektu sprzęty i stroje dla uczestników zajęć stanowią dużą atrakcję

Wszystkie prace realizowane na zamku w Olsztynie były poprzedzone badaniami archeologicznymi, architektonicznymi, konserwatorskimi, w tym badaniami drewna. Służyły one poznaniu zabytku i ewentualnej weryfikacji założeń inwestycyjnych. Z uwagi na szczególną wartość budowli, planowane prace były konsultowane ze specjalistami różnych dziedzin związanych z ochroną zabytków, m.in. z zakresu konserwacji cegły i kamienia, dendrochronologii, nauki o drewnie i jego ochronie, czy zagadnienia malowanych dekoracji maswerkowych.

Wiekowa więźba

Wyjątkowym działaniem związanym z rewitalizacją zamku był remont średniowiecznych więźb dachowych. – Pochodzą one z ok. 1373 oraz z 1430 r. Pierwsza wyremontowana została starsza z nich – na skrzydle północnym. Uzupełniono brakujące elementy i zatrzymano korozję biologiczną. Dotyczyło to m.in. murłat, czyli belek leżących na murze, a wspierających cały dach. Musiały zostać odtworzone na znacznych długościach. Napraw wymagały złącza ciesielskie. Poprawić trzeba było też wcześniejsze, wadliwie wykonane uzupełnienia konstrukcji – mówi Elżbieta Jelińska. Podobne prace prowadzono przy skrzydle południowym.

Podróż do średniowiecza

Nie mniej istotna była tzw. miękka część projektu rewitalizacyjnego. – Na międzymurzu w okresie letnim tworzymy dodatkową przestrzeń edukacyjną. Żeby uatrakcyjnić zajęcia poświęcone średniowiecznemu społeczeństwu, budujemy jarmarczne stragany, na których uczestnicy zajęć mogą kupować i sprzedawać nie tylko owoce i warzywa, ale także żywy inwentarz – mówi dyrektor Elżbieta Jelińska. – Młodzi adepci sztuki rycerskiej mogą brać udział w zabawach właściwych dla zdobywania rycerskich szlifów. Wszystkie te działania odbywać się mogą pod gołym niebem, ale na wypadek słabej pogody przygotowaliśmy specjalny średniowieczny namiot, w którym pomieści się 30 osób.

Plany na przyszłość

Prace z lat 2008-2014 nie zakończyły starań Muzeum o całkowitą rewitalizację zamku w Olsztynie. – Już teraz prowadzimy kolejne prace projektowe zmierzające do wdrożenia kolejnych etapów prac – dodaje Elżbieta Jelińska. – Chcielibyśmy nie tylko wyremontować i udostępnić zwiedzającym skrzydło barokowe, w którym w chwili obecnej znajdują się pomieszczenia biurowe. Także w skrzydle południowym planujemy przeprowadzić remonty tworzące nowe powierzchnie ekspozycyjne. Spieszymy się, bo konkurs na realizację działań rewitalizacyjnych ma się odbyć jeszcze w tym roku.

Jerzy Gontarz